اگر می خواهید انتقادتان خوب و سازنده باشد، ۱۶ نکته زیر را رعایت کنید:

۱) خودتان را خسته نکنید

قبل از اینکه شروع کنید به انتقاد کردن، اول مطمئن شوید که آنچه می خواهید مورد انتقاد قرار بدهید، واقعا غلط بوده و مستحق انتقاد است. بعدش مطمئن شوید رفتار آن شخصی را که می خواهید مورد انتقاد قرار بدهید، درست ارزیابی کرده اید. اگر طرف مقابل را خوب می شناسید و مطمئن اید که انتقادهایتان هیچ تاثیری روی او نخواهد داشت، از خیر انتقاد بگذارید و خودتان را خسته نکنید. اگر مطمئن اید که طرف مقابل، توان تغییر دادن آن خصوصیتی را که مورد انتقاد شماست ندارد، باز هم معقول نیست از او انتقاد کنید. برای انتقاد سازنده فقط یک دلیل موجه داریم و بس: شما و طرف مقابل می خواهید به نتیجه بهتری دست پیدا کنید و مطمئن اید که این کار، شدنی است. نکته در این جاست که فرد مقابل باید با انتقاد شما رفتار و عملکردش بهتر شود و واقعا پیشرفت کند.

۲) بزنید به هدف

دقیقا به هدف بزنید و بگویید که مشخصا کدام قسمت از رفتار یا گفتار طرف مقابل تان مورد انتقاد شماست و انتظارش را نداشته اید. منظورتان را البته در لفافه هم می توانید بفهمانید اما اگر این کار را به دقت انجام ندهید، ممکن است تمام تلاش تان به باد برود. در پایان انتقاد باید مطمئن شوید که طرف مقابل تان دقیقا فهمیده است دلیل و انگیزه اصلی انتقاد شما از او چیست. این نکته مهمی است.

۳) تا ضرورت ندارد، نگویید

اگر از یک نفر، زیاد انتقاد کنید، قصد و هدفی که در پشت انتقادتان دارید گم می شود و تاثیر حرف هایتان کم. اگر به طرف مقابل تان زمان کافی برای اصلاح رفتار و گفتارش ندهید، باز هم احتمال رنجش او از شما زیاد است. فقط وقتی لب به انتقاد باز کنید که فکر می کنید ضرورت دارد. اگر در طرف مقابل تان رفتارهای زیادی وجود دارد که مورد انتقاد شماست، بهتر است هر دفعه ای که می خواهید از او انتقاد کنید، بیشتر از یک مورد را برای مطرح کردن انتخاب نکنید.

۴)«همیشه» و «هرگز» را فراموش کنید

از کلماتی مثل «همیشه» و «هرگز» برای توصیف رفتارهای منفی دیگران استفاده نکنید. مثلا نگویید: «تو همیشه با صدای بلند می خندی» یا «تو هیچ وقت به حرف من دقت نمی کنی» و… این کلمات، شخصیت آدم ها را به لاک دفاعی فرو می برد و این حس به آنها دست می دهد که شما متمرکز شده اید روی نقاط ضعف شان و چشم تان را به نقاط قوت شان بسته اید. «بعضی اوقات» و «معمولا» و امثالهم خیلی موثرترند از «همیشه» و «هرگز» و امثالهم.

۵) شوخی را با انتقاد مخلوط نکنید

اگر چه شاید بامزه به نظر برسد که به هنگام انتقاد کردن از این و آن، حرف های تان را با شوخی مخلوط کنید اما بیشتر آدم ها آن را این طور تعبیر می کنند که دارید آنها را مسخره می کنید و در چنین شرایطی هم طبیعتا دیگر نمی شود به انتقادتان بگویید انتقاد سازنده.

۶) چگونه انتقاد کنیم:از مقایسه کردن بپرهیزید

اگر مزایای رفتاری و گفتاری یک نفر دیگر را به رخ طرف مقابل تان بکشید، معمولا تاثیر انتقادتان معکوس می شود. از هر گونه مقایسه ای که به تحقیر فرد انتقاد شونده منجر می شود، پرهیز کنید. این کار، سازندگی انتقادتان را مخدوش می کند اما مقایسه هایی که طرف مقابل تان در آنها دست بالا را خواهد داشت، مطلوب اند و حسن نیت شما را به فرد انتقادشونده منتقل می کنند.

۷) چگونه انتقاد کنیم:توی جمع انتقاد نکنید

انتقاد از یک نفر در میان جمع، معمولا به ایجاد حس حقارت ـ و دست کم حس شرمندگی ـ در فردی منجر می شود که از او انتقاد می کنید. چنین انتقادهایی در بیشتر مواقع موجب رنجش خاطر می شوند و نتیجه مطلوبی در پی ندارند اما انتقادهایی که در خلوت انجام می شوند، گویای حسن نیت انتقاد کننده اند و بار سازندگی شان بیشتر است.

۸) چگونه انتقاد کنیم:به موقع بگویید

شاید بهترین موقع برای انتقاد کردن، مدت کوتاهی پس از ارتکاب همان عملی باشد که می خواهید از آن انتقاد کنید. البته تا آنجا که در توان تان هست باید سعی کنید زمینه را برای یک گفتگوی خصوصی در خلوت و بحث بی طرف با فرد انتقاد شونده فراهم کنید.

۹) چگونه انتقاد کنیم:مثبت شروع کنید

هر آدمی دوست دارد که نقاط مثبتش دیده شود و مورد تحسین قرار بگیرد. به همین دلیل، بهتر است پیش از شروع کردن به انتقاد و تذکر دادن نقاط ضعف، از یک یا چند نقطه قوت در فرد انتقاد شونده یاد کنید و پس از اشاره به این ویژگی های مثبت، بگویید که در او یک نقطه ضعف هم می بینید که اگر بهبود پیدا کند نقاط مثبتش را پررنگ تر خواهد کرد. در پایان انتقاد هم دوباره به خوبی های او اشاره ای کنید تا حس مثبت اش، او را به تغییر و بازسازی آن نقطه ضعف، ترغیب کند.

۱۰)چگونه انتقاد کنیم: ویران نکنید، بسازید

«من مطمئنم که تو خیلی بهتر از اینها می توانی انجام وظیفه کنی چون… من مطمئنم که می توانم توی این قضیه روی تو حساب کنم چون. . .» گفتن چنین جملاتی باعث می شود اعتماد به نفس طرف مقابل تان افزایش پیدا کند و حس کند که شما دلتان می خواهد او از وضعیتی که دارد به وضعیت بهتری دست پیدا کند اما اگر لحن و کلماتی که برای انتقاد کردن انتخاب می کنید، نامناسب باشد طرف مقابل تان حس می کند که شما می خواهید او را زمین بزنید و به این ترتیب، تاثیر حرف ها و انتقادات تان به حداقل می رسد.

۱۱) چگونه انتقاد کنیم:عصبانی نشوید

تا وقتی خودتان نخواهید، هیچ کس نمی تواند شما را آن قدر عصبانی کند که کنترل تان را از دست بدهید. همیشه وقتی در برخورد با دیگران عصبانیت به خرج می دهید، پیش تر و بیشتر از آنکه به طرف مقابل تان آسیب بزنید، به خودتان آسیب می رسانید. عصبانیت نمی گذارد حرف هایتان منصفانه شنیده شود. وقتی انتقاد می کنید، اجازه ندهید احساسات شخصی تان مزاحم تاثیر حرف هایتان شود.

۱۲) چگونه انتقاد کنیم:غیرمستقیم اشاره کنید

به صراحت و مستقیما شروع به انتقاد و سرزنش نکنید. سعی کنید با طرح سوالاتی هدف دار، شخص را وادار کنید تا مسیر بحث را به همان سمتی که شما می خواهید بکشاند و آن وقت حرف تان را شروع کنید. توانایی ها و هوش و استعداد طرف مقابل تان را به خاطر کاری که اشتباه انجام داده و حالا مورد انتقاد شماست، یک باره زیر سوال نبرید.

۱۳) چگونه انتقاد کنیم:بگذارید از خودش دفاع کند

با چند سوال هدف دار و غیر مستقیم، سعی کنید او را در وضعیتی قرار بدهید که خودش همه حرف ها را بزند. او با این کار، می تواند از خودش دفاع کند و لااقل آن مساله ای را که مورد انتقاد شماست، از زاویه دید خودش برا یتان تعریف کند. به این ترتیب، شاید در تصمیم شما برای انتقاد کردن، تجدید نظری به وجود بیاید. وقتی شما و طرف مقابل تان با هم به نتیجه مشترکی برسید، احتمال اینکه در پایان بحث بتوانید به نتیجه دلخواه تان برسید، بیشتر می شود.

۱۴) چگونه انتقاد کنیم:موضوع را روشن کنید

تا آنجا که ممکن است، وضعیت مورد بحث را برای خودتان روشن کنید. برای اینکه بتوانید یک مساله را به خوبی حل کنید، باید شرایط را خوب درک کنید. درباره زوایای مختلف موضوع مورد بحث، از خودتان سوال کنید و سعی کنید به آن سوال ها جواب بدهید. تا آنجا که برایتان مقدور است خودتان را در شرایط طرف مقابل قرار بدهید و سعی کنید موضوع را از چشم او ببینید و شرایطش را درک کنید. در میان گفتارهای انتقادآمیزتان هم بهتر است هر از گاه به این موضوع اشار کنید که مثلا اگر من جای تو بودم یا اگر من توی این موقعیت قرار می گرفتم… و بعدش هم نظر او را درباره پیشنهادتان جویا شوید.

۱۵) چگونه انتقاد کنیم:اشتباه تان را قبول کنید

وقتی در لابه لای حرف هایتان به اشتباهات خودتان هم اشاره ای می کنید و آنها را می پذیرید، طرف مقابل تان هم راحت تر می تواند اشتباهات خودش را قبول کند.

اگر مقدور است بدون اینکه اسمی از شخص یا اشتباهش به میان بیاورید (به ویژه در میان جمع) مشکل را به صورت غیرمستقیم و به نحوی مطرح کنید که فقط شما و طرف مقابل تان از موضوع سر در بیاورید، این کار را انجام بدهید. این شیوه در خیلی از موارد جواب می دهد.

۱۶) چگونه انتقاد کنیم:گاهی تنبیه کنید

اگر شما مدیر یک مجموعه هستید و یکی از زیردستان تان خطایی می کند که باید مورد انتقاد قرار بگیرد، یکی از بهترین راه ها برای انتقاد از او و تنبیه کردنش این است که اول، اشتباهش را به او تذکر بدهید و بعد، از خود او بخواهید که تنبیهی برای خودش در نظر بگیرد.

در بیشتر موارد، تنبیهی که آن شخص برای خودش در نظر می گیرد بیشتر و سنگین تر از آن چیزی است که شما در ذهن تان برای او در نظر گرفته بودید اما اگر آنچه او گفت، خیلی کمتر از آن چیزی بود که شما در ذهن داشتید، تعارف را بگذارید کنار: «متاسفانه این تنبیه از آن تنبیهی که من برای شما در نظر گرفته ام خیلی سبک تر است. به نظر من عادلانه ترین تنبیه برای این کار شما این است که…